Συνέντευξη-επιμέλεια: Γιώργος Παπαδάκης
Φωτογραφίες: Ελένη Ψυχή
Νομίζω δε συμβαίνει όταν μας αρέσει απλά ένα έργο τέχνης. Δηλαδή, θεωρώ ότι αυτό συμβαίνει με όσους καλλιτέχνες μας αρέσει ένα μεγάλο κομμάτι του έργου τους ή με όσους έχουμε κάτσει να μάθουμε τη ζωή τους. Πιστεύω ότι συμβαίνει ιδίως για καλλιτέχνες που βγάζουν τον συναισθηματισμό τους στο έργο τους, βέβαια υπάρχει μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της τέχνης που δεν συμβαίνει αυτό. Ο Βαν Γκογκ ας πούμε βγάζει αυτό το συναισθηματισμό, μαζί του υπάρχει μια τρομερή σύνδεση κοινού και καλλιτέχνη ακριβώς επειδή είναι τόσο εκφραστικός και όλοι εκείνοι που αισθάνονται είτε καταπιεσμένοι από την πραγματικότητά τους, είτε είναι πιο συναισθηματικοί, παρατηρώ ότι αισθάνονται μια απίστευτη σύνδεση σε ένα ανώτερο επίπεδο με τον Βαν Γκογκ και θα μιλήσουν για αυτόν σαν να είναι ένας δικός τους άνθρωπος και αυτό πιστεύω ότι είναι ένα πολύ ιδιαίτερο συναίσθημα. Το συναίσθημα όμως αυτό έρχεται κυρίως όταν μας έχει «αγγίξει» και η ζωή του καλλιτέχνη. Νομίζω η ζωή παίζει ρόλο σε αυτό.
Πολύς κόσμος εξιδανικεύει σε μεγάλο βαθμό καλλιτέχνες των προηγούμενων αιώνων, με αποτέλεσμα να αμφισβητεί νέους καλλιτέχνες του σήμερα. Τι έχεις να πεις πάνω σε αυτό;
Ισχύει. Η αλήθεια είναι ότι το παρελθόν πολύ εύκολα το βάζουμε σε βάθρο, το προσκυνούμε. Ακόμα και στην πολιτική πάρα πολλοί πολιτικοί θα επικαλεστούν τους νεκρούς και ελάχιστοι τους αγέννητους. Το παρελθόν ασκεί μια γοητεία, έχει μια απόσταση και αυτή η απόσταση δημιουργεί μια ειδολοποίηση πολύ πιο εύκολα από ότι το κάνει το παρόν. Το παρελθόν μοιραία δημιουργεί αυτή τη βαθροποίηση. Αυτός είναι ένας λόγος. Μαζί με αυτόν βέβαια είναι και το φαινόμενο που όταν ακούμε να μιλάνε πολλοί για κάτι λέγοντας ότι είναι καλό, τότε θα πεις και εσύ ότι είναι καλό. Για παράδειγμα, όλοι μεγαλώσαμε με τον μύθο του Πικάσο ή με τον μύθο του Νταβίντσι, και μεγαλώνοντας έτσι πολύ δύσκολα θα τον αναιρέσεις ξαφνικά ή καλύτερα πολύ δύσκολα θα πας κόντρα στην επικρατούσα άποψη για αυτούς. Βέβαια και η ίδια η ιστορία της τέχνης είναι προβληματική πάνω σε αυτό για να φτάσουμε και στον πυρήνα του προβλήματος. Η ιστορία είναι η μελέτη του παρελθόντος και παρελθόν είναι, αν δεχτούμε τη γραμμική πορεία του χρόνου, ό,τι έγινε πριν ένα δευτερόλεπτο. Το ερώτημα είναι, οτιδήποτε έγινε πριν ένα δευτερόλεπτο αφορά την ιστορία; Κάποιοι ιστορικοί ισχυρίζονται ναι, άλλοι πάλι ισχυρίζονται πως ακόμα και αν την αφορά δεν έχουμε αρκετή γνώση για να καταλάβουμε τη σημαντικότητα ενός γεγονότος ή ενός προσώπου. Δηλαδή, αποκλείεται ένας ιστορικός τέχνης το 1910-1920 να αντιλαμβανόταν ότι το σημαντικότερο κίνημα τέχνης εκείνης της δεκαετίας θα ήταν το Νταντά. Αποκλείεται κάποιος το 1917 να αντιλαμβανόταν ότι 100 χρόνια αργότερα, 500 ιστορικοί τέχνης ψήφισαν την Κρήνη του Ντυσάν, που εκτέθηκε το 1917, σαν το εμβληματικότερο έργο τέχνης όλων των εποχών. Δηλαδή και η ιστορία αποκτάει περισσότερο νόημα και καθαρότητα όταν φεύγουμε πιο μακριά της χρονικά, επομένως οι ιστορικοί τέχνης σπανίως ασχολούμαστε με αυτό που συμβαίνει γύρω μας. Μάλιστα πρόσφατα έκανα και ένα σεμινάριο με τίτλο «Ζουν ανάμεσά μας», που ο λόγος ήταν ακριβώς αυτό, ας μιλήσουμε για τους σύγχρονους καλλιτέχνες, τι γίνεται τώρα, τα τελευταία 30 χρόνια. Οι καλλιτέχνες φέρνουν μύθους μαζί τους και μέχρι ένα σημείο αυτό καλό είναι, καλύτερα να είναι οι καλλιτέχνες παρά οι στρατηγοί.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η εποχή που διανύουμε δεν είναι βοηθητική για έμπνευση προς τους καλλιτέχνες και άλλοι υποστηρίζουν πως είναι. Τι έχεις να σχολιάσεις;
Ανάλογα τι θες να κάνεις. Τις συνθήκες στις οποίες ζεις και κυρίως στο τι είδους τέχνη δημιουργείς. Η αρχιτεκτονική και η γλυπτική δημοσίου χώρου απαιτούν σε μεγάλο βαθμό ειρήνη και οικονομική ευημερία, αυτό το αντιλαμβανόμαστε όλοι. Ένας καλλιτέχνης που ζει σε μια χώρα που υπάρχει πόλεμος και κάνει ζωγραφική, ποίηση, μουσική, τότε μπορεί να βρει μεγάλη έμπνευση. Επίσης παίζει ρόλο τι τέχνη κάνεις, αν κάνεις τέχνη για τον άνθρωπο ένας πόλεμος ή μια οικονομική κρίση ή το μεταναστευτικό μπορεί να είναι μεγάλη πηγή έμπνευσης. Αν κάνεις τέχνη για την τέχνη θεωρητικά δεν σε αφορά τόσο αν υπάρχει ένας πόλεμος για παράδειγμα. Αν και το παραπάνω είναι μια υπεραπλούστευση. Τώρα αν κάποιοι υποστηρίζουν ότι η σύγχρονη τέχνη έχει προβλήματα έμπνευσης ξεκάθαρα δεν έχει ιδέα από σύγχρονη τέχνη. Υπάρχει απίστευτη έμπνευση, δημιουργούμε και καταναλώνουμε πολύ περισσότερη τέχνη από όση μπορούμε ή για να το θέσω αλλιώς, δημιουργούμε περισσότερη τέχνη από όση μπορούμε να καταναλώσουμε. Και ευτυχώς υπάρχει άπειρη τέχνη αυτή τη στιγμή όλων των ειδών, και για όλους ο πλουραλισμός είναι η λέξη κλειδί μαζί με το Βαγκνερικό ιδεώδες του Gesamtkunstwerk που φαίνεται να έχει πάρει νέες διαστάσεις στη σύγχρονη τέχνη.
Ποιο είναι το αγαπημένο σου είδος τέχνης;
Αρχίζουν οι πραγματικά δύσκολες ερωτήσεις! Κοίταξε, η αλήθεια είναι ότι έχω μια έφεση στη ζωγραφική και κυρίως στην αφηρημένη ζωγραφική. Αν έπρεπε να ξεχωρίσω καλλιτέχνες θα έλεγα τους: Yves Klein, Wassily Kandinsky, Mark Rothko, Kazimir Malevich και Franz Marc. Εντάξει λατρεύω και την αρχιτεκτονική, ιδίως τη νεοφουτουριστική της Zaha Hadid και τη σύγχρονη Ιαπωνική με τους Toyo Ito, Tadao Ando και Shigeru Ban να ξεχωρίζουν. Μου αρέσει επίσης το installation art με τους Ιάπωνες πάλι να πρωτοστατούν (π.χ. Yayoi Kusama), δεν μπορώ να πω ότι με τρελαίνει η performance art.
Πραγματοποιείς κάποια σεμινάρια. Τι μπορεί να πάρει κάποιος που θα έρθει και ποιοι είναι οι στόχοι σου μέσα από αυτά τα σεμινάρια;
Οι στόχοι των σεμιναρίων, είναι να δημιουργήσουμε μια ιστορία τέχνης προσβάσιμη, διαδραστική, ζεστή,όμορφη και απλή προς τον οποιοδήποτε. Ένας από τους βασικούς στόχους στα σεμινάρια μου πέρα από το να μάθουμε για την τέχνη και την ιστορία της είναι να αλλάξουμε τον τρόπο που μιλάμε για αυτήν. Η τέχνη καλώς ή κακώς είναι ένας ιδιαίτερος κόσμος και ως ένας τέτοιος χρησιμοποιεί πολύ συχνά ένα μοναδικό λεξιλόγιο μία ειδικευμένη φρασεολογία που παρότι χρήσιμη καταλήγει να μπερδεύει τον άνθρωπο που επιθυμεί να ασχοληθεί μαζί της. Αυτό σε συνδυασμό με ένα στυλυζάρισμα που υπάρχει από ένα μεγάλο μέρος του κόσμου που ασχολείται με την τέχνη, οδηγεί στη συχνή αποθάρρυνση νέου κόσμου να ασχοληθεί με αυτήν. Όλα αυτά προσπαθούμε όσο μπορούμε να τα αλλάξουμε στα σεμινάρια, να μιλήσουμε απλά, κατανοητά, να μιλήσουμε χωρίς στυλ, χωρίς το χέρι κάτω απ'το πηγούνι και προσπαθώντας να πουλήσουμε ένα βαθύτερο νόημα. Να μιλήσουμε ανθρώπινα για τον πραγματικά υπέροχο και μοναδικό αυτό κόσμο που είναι η ιστορία της τέχνης. Το μότο των σεμιναρίων είναι: «δεν ντρέπομαι για όσα δεν γνωρίζω, ντρέπομαι για όσα δεν έχω ρωτήσει να μάθω». Θέλω όσοι έρχονται στα σεμινάρια να μάθουν ότι αφηρημένη τέχνη δεν είναι αυτό που φαίνεται στο Κωνσταντίνου και Ελένης, το κόκκινο μονοχρωματικό με τις αγρότισσες που αχνοφαίνονται στο βάθος, αλλά ότι είναι κάτι ιστορικά σημαντικό και που έχει να δώσει πάρα πολλά και στην τέχνη και στην κοινωνία. Άλλος ένας στόχος είναι να μιλήσουμε για την ιστορία την ίδια, δηλαδή και για τα ιστορικά γεγονότα αλλά και για τις κοινωνίες που περιβάλλουν την τέχνη. Η τέχνη δεν έρχεται από τον ουρανό ή δεν μπορεί να υπάρξει μόνη της. Η τέχνη είναι ιδέα και η ιδέα είναι σε μεγάλο βαθμό κοινωνία, κανείς καλλιτέχνης δεν ήταν εκτός της κοινωνίας που ζούσε, όλοι τους ήταν παιδιά της κοινωνίας με τις διαφοροποιήσεις τους ο καθένας. Επομένως, ιστορικότητα είναι άλλη μια λέξη κλειδί, να βάλουμε την τέχνη μέσα στην ιστορία, μέσα στις κοινωνίες που διαμόρφωσαν αυτή την ιστορία και τέλος να μιλήσουμε για την ίδια την ιστορική επιστήμη. Πολλές φορές λέμε «η ιστορία θα γράψει», «η ιστορία θα δικαιώσει», το θέμα είναι ότι η ιστορία δεν είναι μια θεότητα, δεν έρχεται από τον ουρανό. Είναι οι ιστορικοί και οι κοινωνίες που τους εμπεριέχουν. Θέλω να δημιουργήσω ένα είδος φόρουμ που θα είναι καθαρά για την ιστορία της τέχνης, θεωρώ ότι υπάρχει αυτό το κενό γνώσης σε μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας και παράλληλα αυτή η δίψα για γνώση, αυτό είναι και το ευχάριστο και αν θες για αυτό κάνω και τα σεμινάρια, γιατί αξίζει τον κόπο.
Επικοινωνία με τον Γιώργο:
Facebook: @Γιώργος Καραταράκης
e-mail: historyofartrethymno@gmail.com
Ακολούθησε το blog μας:
Facebook: @Δημοσιογραφική αναταραχή
Instagram: @dimosiografiki_anataraxi
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου